Udense Betsie zoekt nieuwe eigenaar voor mutsen en poffers

UDEN | Betsie van Rosmalen gaat stoppen met haar museum in Uden. Haar enthousiasme voor poffers en mutsen leidde tot een bijzondere verzameling, wat uiteindelijk resulteerde in een heus museum. “Ik stop met pijn in mijn hart, maar aan alle leuke dingen komt een einde.”

door Henk Lunenburg

Betsie Hanegraaf is in 1947 geboren in Loosbroek. Ze heeft vier zussen. Haar ouders hadden een gemengd boerenbedrijf. Na de lagere school in Loosbroek ging ze naar de VGLO in Heeswijk en volgde daarna de avondschool in Veghel.

Hoe heb je je man Albert van Rosmalen leren kennen?
“We leerden elkaar kennen tijdens het dansen bij Verhoeven in Uden. Tijdens onze verkering gingen we ook regelmatig bij Lunenburg in Loosbroek dansen. Albert werkte 3 jaar in Nederland toen hij de vraag kreeg om in Duitsland te gaan werken. Hij was landmeter bij de Heidemij. Na ons huwelijk in februari 1971 gingen we in Neunkirchen wonen. Ik had veel interesse in zijn werk, hij werkte en tekende vaak thuis. Ik ging soms met hem mee en later kreeg ik een baan als technisch tekenaar aangeboden. Na 5,5 jaar zijn we naar Schoutenhoek in Uden verhuisd. Onze kinderen zijn daar geboren. In 2 jaar tijd bouwden we ons huis op Hurk. In Duitsland hadden we al bedacht: ‘Als we ooit zelf een huis gaan bouwen dan willen we er een met een kelder’. Onze architect voorspelde problemen als we slechts onder een gedeelte van het huis een kelder zouden maken, dus besloten we het hele huis te onder kelderen. Die ruimte is later de plek van mijn museum De Muts geworden.”

Welke hobby’s hebben jullie?
“Ikzelf heb gehandbald, schilder, wandel graag en ben altijd creatief bezig op het gebied van handwerken. Albert tennist, is bij het IVN, voorzitter van de Stichting Udense Kersenboomgaarden en zat in het schoolbestuur. We gingen ook vaak op vakantie. Eerst met zijn tweetjes, en al snel na de geboorte van onze kinderen gingen we kamperen. Nadat Albert met pensioen is gegaan, reisden we naar zijn vriend in Australië. Samen met onze dochter en schoonzoon bezochten we Zuid-Afrika, Namibië en Mexico. We hebben vier kleinkinderen waar we heel trots op zijn.”

Hoe en wanneer ben jij begonnen met je hobby mutsen en poffers maken?
“Eind jaren tachtig voordat het museum geopend werd, waren wij tijdens het carnaval op de baggemèrt. Bij de oude ambachten zat een mevrouw die cursussen gaf in poffers maken. Dat vond ik zo mooi dat ik me opgaf voor zo’n cursus. Samen met vier dames leerden we hoe je een poffer kon maken. Het is tijdrovend werk maar wel ontzettend leuk. Na die eerste zelfgemaakte poffer wilden we ook oude poffers verzamelen en restaureren. Om een poffer te kunnen restaureren moet die helemaal uit elkaar worden gehaald. Dan pas zie je hoe moeilijk het is. Daarna ben ik zelf cursus gaan geven. Op de boerenmarkt in Liempde waar we gevraagd werden, hebben we een aantal keer een demonstraties gegeven in het restaureren. Vaak kwamen we in contact met mensen die thuis nog wel wat hadden liggen. Mijn oma heeft ook altijd een muts gedragen, die muts hing jarenlang bij mij zus aan de muur. Hij was helemaal geel geworden van het roken, wat in die tijd veel gedaan werd. Ik heb deze muts met engelengeduld en opgedane kennis en adviezen en tips van mijn moeder volledig uit elkaar gehaald en gerestaureerd.”

Wanneer kwam je op het idee van een eigen museum? 
“Tijdens de week van de 100e sterfdag van Vincent van Gogh in 1990 werden vele activiteiten georganiseerd in Nuenen. Daar werden wij gevraagd om in het decor van een oude huiskamer een week lang elke middag met z’n vieren de Brabantse klederdracht met poffer te demonstreren. De enthousiaste bezoekers kwamen van over de hele wereld. De belangstelling voor de poffers bracht mij op het idee om in onze kelder een museum in te richten.”

Je hebt veel tijd gestopt in je museum.
“Eerst heb ik mutsen en poffers verzameld. Daarna heb ik met veel plezier vele uren gestoken in het restaureren van de vaak verwaarloosde stukken. Daarna hebben we onze kelder met een vloeroppervlakte van 65 m2 ingericht. In vitrines staan alle mutsen en poffers uitgestald. Het museum is op 6 april 1991 geopend door Harrie van de Elsen. Elke eerste zondag van de maand of na een telefonische afspraak is het museum te bezoeken. Mijn particuliere verzameling bestaat uit mutsen en poffers uit 1850 tot 1950. Merendeels uit Brabant maar ook uit diverse andere streken van Nederland. De bijbehorende kledingstukken van vrouwen, mannen en kinderen en het daarbij horende ondergoed zijn te bewonderen. In vitrines zijn snuisterijen te bezichtigen die met de oorspronkelijke Brabantse klederdracht gedragen werden. Ook het vaak eenvoudige gereedschap waarmee de mutsenmakers hun kunstwerken wisten te ontwerpen, kun je bij ons bewonderen. De poffer was een statussymbool voor vrouwen op het Brabantse platteland. Hij werd gedragen op zon- en feestdagen en bij trouw en rouw. De hoofddracht bestaat uit een kleine zwarte ondermuts, daaroverheen kwam een kante muts en daaroverheen de bloemenkrans, de poffer. De tentoonstelling neemt de bezoeker mee terug naar grootmoederstijd rond 1900.”

Geef je zelf de rondleidingen?
“Ja. Tijdens de gezellige rondleidingen vertel ik over het ontstaan van de poffer en hoeveel uren gewerkt wordt aan het maken van één poffer, en dat het destijds een jaarloon van een boer kostte. Vaak krijg ik lachwekkende reacties bij het laten zien van de uitgebreide collecties oud ondergoed. Men kan zich bijna niet voorstellen dat het ondergoed vaak versteld en gestopt werd. Bij het tonen van grote katoenen ondergoed wordt vaak de vergelijking gemaakt met het ondergoed wat men tegenwoordig draagt.”

Maar nu komt er een einde aan je museum...
“Met pijn in mijn hart moet ik afscheid nemen van mijn mooie hobby, maar aan alle leuke dingen in het leven komt een einde, zo ook aan mijn museum. Omdat wij voornemens zijn te verhuizen, zoeken wij nu naar een organisatie of ander museum die geïnteresseerd is in het over nemen van het geheel of een gedeelte van mijn collectie. Geïnteresseerden kunnen contact met mij opnemen vanrosmalen@home.nl of kijk voor meer info op www.museumdemuts.nl.”